اعتياد یا وابستگی به مواد

یک بیماری مزمن و عود کننده است که موجب می شود فرد در بیشتر موارد، با این که می داند مصرف مواد برای خودش و خانواده اش مضر است،به  اجبار برای بدست آوردن و مصرف آن تلاش می کند" اعتياد به موادمخدر يكى از مهمترين مشكلات اجتماعي، اقتصادى و بهداشتى است كه عوارض ناشى از آن تهديدى جدى براى جامعه بشرى محسوب شده و موجب ركود اجتماعى در زمينه ‏هاى مختلف مى‌گردد. همچنين ويرانگري‏ هاى حاصل از آن زمينه ساز سقوط بسيارى از ارزش‌ها و هنجارهاى فرهنگى و اخلاقى شده و بدين ترتيب سلامت جامعه را بطور جدى به مخاطره مى‌اندازد.

  مواد مخـدر آنچنان آرام و بـي ‏صـدا بـر جسـم و روان مصرف‏ كننده مستولى مي‏گردد كه هيچ معتادى آغاز اعتياد خود را به ياد نمي ‏آورد. اعتياد سبب تباهى ميليون‏ها مغز فعال مي‏شود كه سرمايه‏ هاى آينده جامعه بشرى بشمار مي ‏روند. اگر درصد كمى از كودكانى كه والدين آنها معتاد هستند به سوى بزهكارى سوق داده شوند، بعد از گذشت چندين سال تعداد بزهكاران به هزاران نفر خواهد رسيد. اعتياد بيش از يك ميليارد نفر از اعضاء خانواده معتادان را در جهان بطور مستقيم با مشكلات ناشى از اين آسيب مواجه نموده است.

   آثار سوء مواد مخدر

   در شرايط معمولي وقتي بشر از انجام دادن كاري لذت ببرد و به عبارتي ديگر پاداش بگيرد، از مناطق پاييني مغز او موادي به اسم دوپامين و نوراپي نفرين ترشح مي‌شود و بر روي قشر و ساير مراكز حياتي آن اثر مي‌كند و احساس لذت و پاداش به او دست مي‌دهد و سعي در تكرار آن عمل دارد. يكي از آثار سوء مواد مخدر فعال شدن همين سيستم است. بنابراين كساني كه يك بار با اين مواد آشنا مي‌شوند چون سيستم پاداش در مغز آنها تقويت شده، تمايلي شديد به تكرار مصرف آن پيدا مي‌كنند. از بين مواد مخدر هروئين به سهولت در چربي حل مي‌شود. مغز انسان نيز مقدار زيادي چربي دارد و بنابراين در مقايسه با مرفين و مشتقات آن، هروئين پس از مصرف در زمان كوتاه‌تري روي مغز اثر مي‌كند. كدئين نيز كه از مشتقات ترياك است به آساني در سيستم گوارش جذب شده و در بدن تبديل به مرفين مي‌شود. در يك مطالعه روشن شده است كه در معتادان، يكي از آثار سوء مصرف مواد، كاهش جريان خون در بعضي از نواحي مغز است.

   اثرات مواد مخدر بر رفتار

  1- اين مواد حالت خمودگي، ابر گرفتگي شعور ايجاد مي‌كنند يعني مي‌توانند بيداري بيش از حد بشر را كاهش دهند. مواد مخدر و الكل اين حالت بيداري بيش از حد را كاهش مي‌دهد. بنابراين آنهايي كه كار فكري شديد، يكنواخت و خسته كننده مي‌كنند با اولين آشنايي‌ها در معرض ابتلاي به اعتياد هستند و مواد مخدر و الكل ابتدا ظاهرا آنها را آرام مي‌كند اما پس از مدتي قدرت مبارزه، كار و ثمر بخشي را از آنها مي‌گيرد؛     

  2- قسمت اعظم دردهاي بشر روانزاد است، انواع كمر دردها، پشت درد، سردرد، دل دردهاي مزمن، دردهاي عضلاني و استخواني، مي‌تواند جنبه رواني داشته باشد. كساني كه با مراجعه به پزشكان مختلف و استفاده از روش‌هاي مرسوم فرهنگي، تسكيني براي درد خود نمي‌يابند، در مقابل مواد مخدر بسيار آسيب پذير هستند. اين مواد اصل درد و عامل ايجاد كننده درد را از بين نمي‌برند فقط  شخص را نسبت به درد بي تفاوت مي‌كنند. مثلاً اگر كسي شكستگي داشته باشد، درد ايجاد شده سبب كم حركتي يا بي حركتي عضو شكسته شده مي‌شود و فرصتي براي محل شكسته ايجاد مي‌شود تا استخوان سازي صورت گرفته و محل شكستگي ترميم يابد اما مواد مخدر واكنش انسان را به درد كه همان بي حركتي و كم حركتي است از بين برده و عضو حركت كرده مي‌تواند جوش خوردن شكستگي را به تأخير بيندازد؛

  3- در مسير اعتياد، بتا آندورفين‌ها كه مواد شبه مخدر درون زا هستند كاهش مي‌يابد، زيرا با ورود مواد مخدر خارجي جاي شبه مرفين‌هاي مفيد و توليد شده در بدن شخص را مي‌گيرد. بنابراين پس از ترك اعتياد و در حين آن كه مواد مخدر خارجي به بدن نمي‌رسد و مغز، ديگر مواد شبه مرفين درون زا ترشح نمي‌كند، درد و حالت روحي ناخوش و اضطراب و بي‌قراري در شخص زياد است كه البته پس از مدتي كه از ترك بگذرد مجدداً مغز مواد لازم را ترشح خواهد كرد.

   اثرات مواد مخدر بر بدن

  1- مواد مخدر آن دسته از سلول هاي دفاعي بدن را كه مسئول از بين بردن مهاجمان به بدن هستند، كاهش مي‌دهند و نيز با كاهش فعاليت آن‌ها، مي‌توانند سبب رشد سلول هاي سرطاني شوند؛

  2- تمامي داروهاي مخدر و روانگردان، مغز و نواحي مخـتـلف بـدن را تـحت تـاثـيـر خـود قـرار مي‌دهند و تعادل شيميايي بدن را بر هم مي‌زنند؛

  3- با كاهش آندورفين‌ها در مغز شخص معتاد و بدن او، خاصيت دشمن كشي مونوسيت‌‌ها كه از سلول‌هاي دفاعي بدن هستند كاهش مي‌يابد. بنابراين شخص معتاد نسبت به افراد سالم به عفونت‌ها حساستر است و زودتر مبتلا مي‌شود.

   نشانه‌هاي اعتياد: فرد معتاد شايد در وحله اول نپذيرد كه معتاد شده اما وابستگي اجتناب ناپذير وي به مواد مخدر سرانجام واقعيت را بر او آشكار خواهد كرد. از سوي ديگر علاوه بر وابستگي ناگزير به مواد مخدر چنين فردي داراي ويژگي‌هاي ديگري نيز هست. چند ويژگي متداول معتادان عبارت است از: يبوست، كاهش فشار خون، كوچك شدن مردمك‌هاي چشم، تهوع، نامفهوم شدن تكلم و اداي كلمات، عكس‌العمل‌هاي كند، خارش پوست، احساس تنگي نفس و كند شدن تنفس، كاهش حافظه، زرد شدن رنگ پوست، گودي زير چشم. در عين حال سوختگي روي لباس، عدم تحمل براي استقرار در يك جمع و مكان به مدت طولاني از جمله نشانه‌هايي است كه اگر فردي واجد آن بود بايد احتمال آلودگي وي به مواد مخدر را داد.

   آنچه در مورد اعتياد و موادمخدر بايد بدانيم:

• اعتياد به موادمخدر يكى از عوامل اصلى شيوع بيماري‏هاى ايدز و هپاتيت مي ‏باشد. همچنين موادمخدر منشاء وقوع بسيارى از جرائم اجتماعى نظير قتل، تجاوز، سرقت و ... مي‏ باشد؛
• تعداد زیادی از زندانيان كشور را بطور مستقيم و غيرمستقيم مجرمين مواد مخدر تشكيل مي‏ دهند؛
• امروز مصرف مواد مخدر از مواد كم‌خطر به پرخطر تبديل شده است. بيشترين ميزان مصرف مواد مخدر مربوط به كريستال و شيشه است و سن شروع اعتياد روز به روز پايين‌تر مي‌آيد. نام‌هاي مختلف مواد مخدر كه در جامعه رايج هستند: يخ، آيس، شابو، سولفات، يابا، تينا و ... از جمله اين نام‌ها هستند. حتي آدامس‌هاي مختلف كه با نام‌هاي متفاوت وارد بازار مي‌شوند را مي توان به عنوان طعمه برشمرد چون اين آدامس‌ها از ماده‌هاي محرك تشكيل شده است.

پس مردم بايد هوشيار باشند و زمينه پيشگيري از خانواده ها شروع شود و مهارت فرزندپروری به والدین و مهارت زندگی کردن را به فرزندان آموزش دهيم.

   روز جهاني مبارزه با مواد مخدر

   كنفرانس بين المللي مبارزه با اعتياد و قاچاق مواد مخدر از تاريخ 17 تا 26 ژوئن 1987 در شهر "وين" به منظور ابراز عزم سياسي ملتها در امر مبارزه با پديده خانمان سوز و شوم مواد مخدر تشكيل شد و در آن سندي با عنوان C.M.O به تصويب كشورهاي شركت كننده رسيد. در اين كنفرانس سندي در چهار فصل تنظيم شد كه بيش از 35 مورد اقدام عملي را همچون ارزيابي ميزان مصرف، پيشگيري از طريق آموزش، نقش رسانه ها در بازگشت معتادان به دامن اجتماع و معالجه آنان، ريشه كني مزارع غير مجاز خشخاش، نابودي شبكه هاي عمده قاچاق مواد مخدر، همكاريهاي حقوقي كشورها و غيره را در خود جاي داده است. اين سند در 26 ژوئن مصادف با 5 تيرماه به اتفاق آراء مورد تأييد و تصويب كشورهاي شركت كننده قرار گرفت و سالروز تصويب اين سند به نام روز جهاني مبارزه با مواد مخدر اعلام شد.

   دفتر مبارزه با مواد و جرائم سازمان ملل متحد شعار" بیاییم زندگی مان، جامعه مان و هویت مان را عاری از مواد مخدر بسازیم" را براي سال 1394 اعلام كرده است.

منابع: بسته آموزشی پیشگیری از سوء مصرف مواد- پایگاه اطلاع رسانی مبارزه با مواد مخدر