مقدمه : كمبود يد ، بلاي خاموش يا همه گيري پنهان

· اختلالات ناشي از كمبود يد كه شايعترين عارضه آن گواتر ( بزرگي تيروئيد ) است ، بعنوان يك مسئله مهم بهداشتي تلقي مي شود .

· تخمين زده شده است كه 6/1 ميليارد نفر از ساكنان جهان در معرض كمبود يد هستند كه از اين تعداد 655 ميليون نفر مبتلا به گواتر ، 5/7 ميليون نفر كرتينيسم و 26 ميليون نفر در معرض آسيبهاي مغزي مي باشند .

· در منطقه خاور ميانه 170 ميليون نفر در معرض اختلالات ناشي از كمبود يد هستند و فقط 2 كشور ايران و تونس توانسته اند اختلالات ناشي از كمبود يد را تحت كنترل درآورند .

· هر ساله 40 ميليون نوزاد در گوشه و كنار جهان در خانواده هايي متولد مي شوند كه از نمك يددار استفاده نمي كنند .

· در كشور ما خوشبختانه با همگاني نمودن مصرف نمك يددار شيوع گواتر به طور چشمگيري كاهش يافته است : اين ميزان از 52 درصد در سال 1375 به 15 درصد در سال 1380 رسيده است .

 ید چیست و چرا اهمیت دارد؟

ید یک ماده مغذی مورد نیاز برای انسان است که بطور روزانه باید مصرف شود . حیاتی ترین نقش ید در بدن شرکت در ساختمان هورمونهای تیروئید می باشد . هورمونهای تیروئید در رشد و تکامل جسمی و عصبی ، عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی ، حفظ دمای بدن ، تولید انرژی و سوخت وساز تأثیر می گذارد .

کمبود ید از چه طریقی پیشگیری می شود ؟

به منظور مبارزه با کمبود ید باید مقادیر اندکی از این ماده معدنی به رژیم غذائی روزانه افزوده شود . این کار با بهترین نحو و با کمترین هزینه با یددار کردن نمک مصرفی انسان و دام انجام می شود .

 چرا ید به نمک اضافه می شود ؟

نمک در اکثر جوامع به میزان معینی در روز مصرف می شود . وضع اقتصادی خانواده اثری در میزان مصرف نمک ندارد و تقریبا نمک به طور یکسان توسط خانواده ها به مصرف می رسد . نظارت و پایش میزان ید نمک در سطح کارخانه ها ، مراکز توزیع و فروش به راحتی امکان پذیر است . افراد خانواده با مصرف نمک یددار به راحتی ید مورد نیاز خود را روزانه دریافت می کنند.

 بدن ما به چه میزان ید نیاز دارد ؟

مقدار ید مورد نیاز یک فرد بالغ به طور متوسط 150 میکرو گرم در روز است ( یک مقدار جزئی که می تواند به اندازه یک سر سوزن باشد ) و مقدار مورد نیاز ید در تمام طول عمر انسان به طور متوسط یک قاشق چایخوری است .

 چه میزان ید به نمک اضافه می شود ؟

میزان یدی که در کشور ما به نمک اضافه می شود 40 میکروگرم به ازاء هر گرم نمک ( ppm40 ) تعیین شده است . که این مقدار با توجه به بررسی های انجام شده در سطح کشور از نظر میزان ید موجود در آب و خاک و شیوع گواتر در نظر گرفته شده است .

 چه كساني نبايد از نمك يددار استفاده كنند ؟

مصرف نمك يددار براي همگان الزامي است ودر شرايطي كه بعلت بيماري رژيم كم نمك تجويز مي شود ، بايستي نمك يددار نيز كمتر مصرف شود .

 منابع غذائي يد كدام است ؟

بهترين منابع يد غذا هاي دريايي هستند ، اما به دليل كمي مصرف در رژيم غذائي ، يد مورد نياز بدن را تامين نمي كنند . ميزان يد موجود در محصولات كشاورزي و دامي بستگي به خاك منطقه دارد و از آنجائي كه خاك بسياري از مناطق جهان از جمله ايران حاوي مقادير كافي يد نمي باشد لذا محصولات كشاورزي ودامي اين مناطق دچار كمبود يد هستند ، بنابراين رژيم غذائي انسانها كه به اين منابع وابسته اند نيز به مقدار كافي يد نخواهند داشت .

 نمك يددار تصفيه شده چيست و چرا بايد از اين نوع نمك استفاده كنيم ؟

نمك تصفيه شده نمكي است كاملا بهداشتي كه ناخالصي هاي آن حذف شده است . نمك خوراكي بايد از نوع يددار تصفيه شده باشد . نمك هاي تصفيه شده يددار بدليل خلوص بالا ميزان يدرا بهتر و به مدت بيشتر حفظ مي كنند . نمك تصفيه نشده بدليل داشتن ناخالصي ( مانند : شن ، ماسه يا خاك كه حين استخراج وارد نمك مي شود ( نامحلول ) و كلسيم ، منيزيم ، سولفات و فلزات سنگين نظير سرب ، جيوه ، آرسنيك و كادميوم از ناخالصي هاي محلول ) در افرادي كه سابقه بيماري گوارشي ، كليوي و كبدي دارند و حتي مصرف مداوم آن در افراد سالم منجر به بروز ناراحتي هاي گوارشي ، كبدي و حتي كاهش جذب آهن در بدن مي شود .

 نمك يددار چگونه مصرف و نگهداري مي شود ؟

نگهداري و ذخيره نمودن نمك يددار به مدت طولاني ( بيش از يكسال ) موجب از دست رفتن بخشي از يد آن مي شود . براي حفظ يد در نمك ، بايد نمك را دور از نور و رطوبت و در ظرف در بسته پلاستيكي ، چوبي ، سفالي و يا شيشه اي رنگي نگهداري كرد و جهت اضافه كردن آن به غذا در زمان طبخ ، نمك را در انتهاي پخت اضافه نمود تا يد در حداكثر مقدار حفظ شود . همواره بايد به تاريخ مصرف و وجود پروانه ساخت از وزارت بهداشت و قيد عبارت " تصفيه شده " بر روي بسته بندي دقت كرد .

 كمبود يد باعث بروز چه مشكلاتي مي شود ؟

 در دوران بارداري :

سقط جنين ، زايمان زود رس ، تولد نوزادان مرده ، اختلال رشد مغزي جنين ، تولد نوزاد مبتلا به عقب ماندگي ذهني و جسمي ، كرو لالي

 در دوران كودكي :

عقب ماندگي ذهني ، تأخير رشد اندامهاي حركتي ، نارسائي يا توقف رشد بدني ، ناتواني جسمي ، اختلالات عضلاني ، فلج اعصاب ، اختلال تكلم ، اختلال شنوائي و كم كاري تيروئيد .

در نوجواني :

گواتر ، كم كاري تيروئيد ، عقب ماندگي رشد رواني و جسمي

 در بالغين :

گواتر ، خستگي زود رس ، كاهش كارائي

 عوارض اجتماعي اقتصادي ناشي از كمبود يد :

· جمعيت ساكن مناطق كمبود يد از نظر رشد رواني و جسمي دچار اختلال گرديده و از كارائي كافي برخوردار نيستند ، بنابراين توليد و بازده كمتري دارند .

· موجب كاهش آموزش پذيري و فراگيري كودكان مي شود و هزينه هاي صرف شده براي جبران اختلال يادگيري مؤثر نيفتاده و هدر مي رود .

· باعث افزايش تعداد افراد عقب مانده و وابسته به ديگران مي شود و منابع جامعه را منحرف مي سازد .

· سبب سقط جنين و نازائي حيوانات اهلي مي گردد . اين امر در مناطقي كه دامداري و دامپروري رواج دارد صدمات اقتصادي جبران ناپذيري را در جامعه به بار مي آورد .

 منابع :

· فولدر حذف پايدار اختلالات ناشي از كمبود يد .................................. دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت

· كتاب پايش شيوع گواتر و ميزان يد ادرار دانش آموزان 10-7 سال ايران سال 81 –1380 ........................ دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت

· فولدر توصيه هاي كاربردي براي مصرف صحيح نمك ........................ دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت